Kompendium wiedzy o XVI-wiecznej szlacheckiej formacji kulturowej, pierwszej całkowicie rodzimej formie polskiej kultury narodowej. Interdyscyplinarny charakter leksykonu wynika z chęci przedstawienia możliwie szerokiego rozumienia idei sarmatyzmu , dlatego też czytelnik odnajdzie w nim hasła odwołujące się do różnych dziedzin wiedzy humanistycznej: historii literatury i sztuki, filozofii, historii doktryn politycznych i prawnych, religioznawstwa i etnologii. Założenie to - pisze we wstępie profesor Andrzej Borowski - uzasadnia zamysł przedsięwzięcia, a mianowicie próba dania złożonej, rozbudowanej, czasem dygresyjnej odpowiedzi na pytanie, co to był sarmatyzm jako idea dla późniejszych formacji kultury polskiej, także i tej nam współczesnej .