Zarówno Henryk Sienkiewicz, jak i Stefan Żeromski w esejach Andrzeja Mencwela, to twórcy uprawiający rozmyślnie dwie odmienne tradycje historyczne. Horyzont idei XX wieku autor rozpina pomiędzy „krzepieniem serc” a „rozdrapywaniem ran”. Mencwel krytycznie analizuje ideowe, kulturalne i społeczne węzły polskiej nowoczesności. Nie poprzestaje na polemikach literackich i historycznych, lecz podejmuje i rozwija konstrukcje postaw polskich – od początków XX wieku do naszych dni. Biorąc za bohaterów swoich rozważań takich autorów jak Edward Abramowski, Maria Dąbrowska, Stanisław Brzozowski, Jerzy Giedroyc, Jan Strzelecki, ale i Tadeusz Kantor czy Olga Tokarczuk, autor uprawia krytycznie społeczną samowiedzę. Gdy „tożsamość polska” stała się pretekstem propagandowych idealizacji w ramach tak zwanej polityki historycznej, książka Andrzeja Mencwela jest refleksyjną debatą o współczesnych mitach, tradycjach i ideach. Andrzej Mencwel (1940) – krytyk i historyk kultury, eseista, publicysta, redaktor czasopism i serii wydawniczych. Autor licznych opracowań oraz książek, m.in. Stanisław Brzozowski – kształtowanie myśli krytycznej (1976), Etos lewicy. Esej o narodzinach kulturalizmu polskiego (1990), Przedwiośnie czy potop. Studium postaw polskich w XX wieku (1997), Wyobraźnia antropologiczna (2006), Rodzinna Europa po raz pierwszy (2009), Toast na progu (2017). Nakładem Wydawnictwa Krytyki Politycznej ukazało się drugie wydanie książki Etos lewicy (2009) oraz Stanisław Brzozowski. Postawa krytyczna. Wiek XX (2014).