Działalność gospodarcza podejmowana przez przedsiębiorców – osoby prawne, na własny rachunek i na własną odpowiedzialność finansową, ekonomiczną, społeczną, stanowi powszechnie akceptowaną siłę sprawczą wzrostu gospodarczego. Historyczną już formą organizacyjno-prawną podejmowania działalności gospodarczej jest przedsiębiorstwo. Kategoria przedsiębiorstwa charakteryzuje się różnorodnością definiowania i ujęć. Społeczny charakter przedsiębiorstwa zobowiązuje go do racjonalnego doboru przedmiotu swego działania. Monografia wypełnia lukę w wiedzy o podejmowaniu działań tworzenia i dostarczania dóbr publicznych (niewykluczających i niekonkurujących), takich z których posiadania nie można nikogo wykluczyć, nawet wtedy gdy nie chce za nie zapłacić. Przedsiębiorstwo użyteczności publicznej w tej monografii:– znajduje odniesienie do prawnej i ekonomicznej tożsamości, z której wynika niepowtarzalny - kontraktualny (umowny) charakter formy prawnej, przedmiotu działania,– kreuje – poprzez umowy – nieodpłatny kapitał relacyjny, niezbędny w każdym społecznym procesie gospodarczym,– organizuje i dostarcza dobra/usługi publiczne coraz częściej na rynku i przez rynek,– wchodzi we wszystkie prawa i obowiązki przedsiębiorcy, kodeksu cywilnego, dyrektyw UE, zakazujących dyskryminacji lub działań zakłócających konkurencję na jednolitym rynku,– korzysta ze specjalnych lub wyłącznych przywilejów, które państwa członkowskie przyznały dla przedsiębiorców świadczących usługi w ogólnym interesie gospodarczym.Usługi użyteczności publicznej mają charakter celowych działań gospodarczych, z zachowaniem tak ważnych atrybutów przedsiębiorczości, jak: wolność, odpowiedzialność, sprawiedliwość społeczna. Rozważania na ten temat dokumentuje studium empiryczne dwóch branż przedsiębiorstw: lokalnego transportu zbiorowego, gospodarki odpadami komunalnymi w Polsce. Dzięki temu rozpoznano odmienność, ale i podobieństwa przedsiębiorstw użyteczności publicznej na tle sektora przedsiębiorstw.