Richard Avenarius (1843–1896) – niemiecki (urodzony w Paryżu) filozof, fizyk i psycholog, jeden z czołowych przedstawicieli tzw. emipriokrytcyzmu (swego rodzaju epistemologicznego pozytywizmu) w naukach o człowieku, przeciwnik silnego ówcześnie neokantyzmu. Zwolennik naukowego obrazu świata, rozumianego właśnie przez swój wymiar empiryczny i odrzucenie wszelkiej metafizyki, aprioryczności. Można wręcz nazwać empiriokrytycyzm nauką czystego doświadczenia, przy czym cały zmysłowy dany nam obraz świata to jedyne, co realnie istniejące. Reszta to metafizyczne mrzonki, a wszelki byt ponadczasowy, transcendentny to po prostu absurd, cała zatem wywodząca się wręcz od Kartezjusza nauki o duszy to w gruncie rzeczy wczesno-pseudo-naukowe bajania, a to z duszy pozostaje to jedynie doświadczenie bezpośrednie naszego kontaktu ze światem czy innymi.
Jak pisze sam Avenarius: Jak pojęcie życia nie stanowi jeszcze całkowitego poglądu na życie, tak samo pojęcie świata nie jest jeszcze pełnym poglądem na świat. Jak jednak krytyczne pojęcie życia powinno by być jedynie podstawą poglądu na życie, tak naturalne pojęcie świata winno być jądrem trwałego poglądu na świat. I dalej: One też będą wpływać na określenie kierunku rozwojowego od naturalnego pojęcia świata do naukowo-filozoficznego poglądu na świat. Zaznaczmy jednak, że przy całej swej naukowości empiriokrytycym, zwł. Avenarius z dużą dozą nieufności (z wzajemnością) odnosili się do materializmu XIX-wiecznego. Szczególnie ostro krytykował jego poglądy Lenin.