W pierwszej części tomu znajdują się opracowania dotyczące historii filozofii (od św. Augustyna do końca XVIII wieku), a w drugiej - badania nad myślą współczesną. Autor wprowadzenia słusznie zauważa, że kwestia ludzkiej wolności ma doniosłe znaczenie w kontekście ekspansji współczesnych nurtów naturalistycznych, które de facto pozbawiają człowieka wolności, a zatem i odpowiedzialności. Analiza rozmaitych stanowisk filozoficznych pozwala ten problem podjąć kompetentnie i uniknąć wielu aporii logicznych, jak również metafizycznych i antropologicznych, które wydają się powstawać w refleksji nad wszechwiedzą Boga i wolnością człowieka. Prof. dr hab. Marcin Karaś (UJ) Przed autentycznie uprawianą historią filozofii stoi bowiem trudne zadanie ciągłego podtrzymywania źródeł filozofii w taki sposób, by mogły one dostarczać materiału do opisu ludzkiego doświadczenia również współcześnie. Tytułowa kontrowersja (?Jeżeli Bóg istnieje...") autorom omawianej monografii stworzyła warunki, w których jak w pryzmacie jednorodne stanowiska i monolityczne systemy ujawniły swoje wewnętrzne zróżnicowanie. Dawniejsza filozofia stała się bardziej zrozumiała, a współczesne koncepcje ukazały swoją istotność. [...] Teizm i naturalizm (użyjmy sformułowań ogólnych i nieostrych, ale wyrażających jakoś specyfikę dwóch perspektyw) być może dlatego wchodzą ze sobą w konfrontację, że odnoszą się do podobnego, choć różnie formułowanego problemu ? wolności w warunkach konieczności. [...] Wszystkie zawarte w tomie teksty są oryginalnymi artykułami naukowymi, opierają się na tekstach źródłowych i najnowszej literaturze przedmiotu. Wszyscy autorzy reprezentują w swojej dziedzinie najwyższy poziom badań naukowych, a ich kompetencje potwierdzają dotychczasowe publikacje (artykuły, monografie, przekłady). Dr hab. Tomasz Kupś, prof. UMK