Utwór uważany jest za wzorcową polską tragedię klasycystyczną. Przedstawia dzieje miłości Barbary i Zygmunta Augusta, który wbrew woli matki i sejmu polskiego poślubił córkę Jerzego Radziwiłła, kasztelana wileńskiego. Głównym tematem jest tragiczny wybór między głosem serca a poczuciem obowiązku względem kraju, którego musi dokonać król Zygmnt August. W konflikt ten uwikłane są jednak wszystkie, znajdujące się w sytuacji bez wyjścia, postacie utworu, dla których dobro kraju (choć różnie rozumiane) jest zawsze wartością najwyższą.